Ауғанстан мен Пәкістан арасындағы шекаралық соғыс: бұрынғы одақтастардың бетжыртысы

Ауғанстан мен Пәкістан арасында соғыс оты тұтанды. Екі ел арасындағы эскалация кейінгі жылдары жиналып келе жатқан саяси, діни және әскери қайшылықтардың шегіне жеткенін көрсетеді.

Апта басында Ауғанстан Пәкістан аумағындағы бірнеше таулы аймаққа әуе және артиллериялық соққы жасады. Бұл ақпаратты кейінірек ел билігіндегі «Талибан» үкіметі растады. Қақтығыстағы адам шығыны әзірге белгісіз, бірақ куәгерлердің айтуынша, атыс түнгі сағат 22:00 шамасында басталып, шекара бойында ұзаққа созылған.

Кабул бұл әрекетті «жауап операциясы» деп сипаттады. Тәліптердің айтуынша, Пәкістан әскері Ауғанстанның әуе кеңістігін бұзып, бейбіт базарды бомбалаған. Ал Исламабад, керісінше, бұл шабуылды «еш себепсіз агрессия» деп атап, ауған күштерін бейбіт тұрғындарға оқ атты деп айыптады.

Пәкістанның ішкі істер министрі Мохсин Накви «Ауғанстан от пен қан ойынын бастап отыр» деп мәлімдеп, соққыға жауап берілетінін ескертті. Қақтығыстар Пәкістанның Куррам, Ангур-Ада, Баджаур, Дир, Читрал және Бахрамча аймақтарында болған.

Қайдан шыққан түйін?

«Талибан» қозғалысы 2021 жылы билікке оралған соң, Пәкістанмен қарым-қатынас бастапқыда жылы болған. Себебі Исламабад ұзақ жылдар бойы тәліптерге логистикалық және саяси қолдау көрсетіп келген. Бірақ уақыт өте келе бұл «одақтастық» стратегиялық сенімсіздікке ұласты.

Пәкістан үкіметі қазір Ауғанстандағы «Талибанды» айыптап отыр — олардың айтуынша, Кабул пәкістандық «Техрик-и-Талибан Пакистан» (TTP) ұйымына баспана беріп, оларды ел ішінде шабуылдар жасауға жіберіп отыр. Бұл ұйым Пәкістанда қатаң ислам заңдарына негізделген басқару орнатуды көздейді.

Кабул болса, өз кезегінде Исламабадты Ауғанстанның егемендігін бұзып, аумағына дрон және әуе шабуылдарын жиі жасайды деп кінәлайды. Тәліптер мұны «Пәкістанның Ауғанстанды бақылауда ұстау амалы» деп қабылдайды.

Геосаяси фон

Қақтығыс дәл Ауғанстанның сыртқы істер министрі Амир Хан Муттакидің Үндістанға тарихи сапары кезінде өршіді. Бұл кездейсоқ сәйкестік емес. Дели жақында Кабулдағы елшілігін қайта ашатынын хабарлаған болатын — бұл Пәкістан үшін ашық геосаяси сигнал.

Пәкістанның қорғаныс министрі Накви бұл жағдайға қатысты қатқыл мәлімдеме жасады:

«Ауғанстан мен Үндістан лайықты жауап алады — Пәкістанға қарсы ойнаудың салдары ауыр болады».

Яғни Исламабад Ауғанстанның Үндістанмен жақындасуын ұлттық қауіпсіздікке тікелей қатер ретінде қабылдап отыр. Бұл Пәкістанның сыртқы саясатындағы дәстүрлі «үнді факторының» әлі де шешуші рөл ойнайтынын көрсетеді.

Халықаралық реакция

Өрши бастаған шиеленіс әлем елдерін де алаңдатты. Сауд Арабиясы мен Қатар екі елді сабырға шақырып, диалог орнатуға үндеді. Дегенмен, өңірдегі көптеген сарапшылардың пікірінше, қазіргі қақтығыс — жай ғана шекаралық жанжал емес, ол Оңтүстік Азиядағы жаңа геосаяси қайта құрудың көрінісі.

Қарапайым тілмен айтқанда, Пәкістан кезінде «Талибанды» билікке алып келген негізгі күштердің бірі болған. Бірақ билікке келген соң тәліптер Исламабадтың ықпалынан шығуға тырысып, дербес сыртқы саясат жүргізе бастады. Нәтижесінде бұрынғы одақтастардың арасы суып, бүгінгі дұшпандыққа ұласты.

Бұл қақтығыс екі елдің шекарасымен шектелмейді — ол Ауғанстанның егемендігі, Пәкістанның ішкі қауіпсіздігі және Үндістанмен өңірлік тепе-теңдікке қатысты терең қайшылықтарды айқындап отыр.

Ең қауіптісі — бұл жанжалдың аймақтық соғысқа айналу қаупі. Егер тараптар сабыр сақтап, келіссөзге келмесе, Оңтүстік Азия тағы да ұзаққа созылатын тұрақсыздық дәуіріне енуі мүмкін.

Журналист Ардақ Құлтай