Украина АҚШ-тан сұраған «Томагавк» зымыраны соғыс барысын шеше ме?

АҚШ-та Дональд Трамп пен оның одақтасы, вице-президент Джей Ди Венс Украинаға алыс қашықтықтағы «Томагавк» қанатты ракеталарды беру мүмкіндігін алғаш рет ашық айтты. Бұл идея — әлемдік саясаттағы ең қызу пікірталастардың бірі. Себебі, «Томагавк» — жай ғана қару емес. Бұл — АҚШ әскери үстемдігінің символы, яғни «Америка кез келген нүктеге соққы жасай алады» деген саяси хабар.


«Томагавк» деген не және неге бәрі одан қорқады

«Томагавк» — АҚШ-та 1970-жылдары жасалған қанатты зымыран. 1983 жылы ресми түрде қару-жарақ жүйесіне енгізілді және алғаш рет 1991 жылы Парсы шығанағы соғысында қолданылған. Содан бері ол АҚШ-тың барлық ірі әскери операцияларында болды — Иракта, Югославияда, Сирияда.

Зымыранның ерекшелігі — 1600 шақырымға дейін ұшып, жер бедерін айналып өтіп, 3 метрге дейінгі дәлдікпен соққы жасай алуы. Яғни, оны байқау қиын, ал тоқтату одан да қиын. Кәдімгі жолаушылар ұшағының жылдамдығымен ұшатын «Томагавк» нысанаға жеткенше радарға түспеуі мүмкін.

Егер Украинаға берілсе — не өзгереді?

Егер Украина бұл ракеталарды алса, оның әскери мүмкіндігі түбегейлі өзгереді. 1600 шақырым қашықтық дегеніміз — Мәскеу, Санкт-Петербург, Волга бойындағы қалаларға дейінгі радиус. Демек, соғыс тек майдан шебінде емес, Ресейдің терең тылында да жүре алады. Бірақ мәселе тек техникалық емес. Бұл шешім Ресей үшін — АҚШ-тың тікелей соғысқа араласуы дегенді білдіреді. Кремль мұны «қызыл сызықтың бұзылуы» ретінде қабылдайды. Владимир Путин «Томагавктардың берілуі — эскалацияның жаңа деңгейі» деп ашық айтты.

Алайда зымыранның басты кемшілігі — теңіз платформаларынан (эсминецтер мен сүңгуір қайықтардан) ұшырылуында. Украинада ондай флот жоқ. АҚШ-тың құрлықтағы нұсқасы — Typhon деп аталатын мобильді жүйелер — әзірге тек екі данамен ғана бар және оларды Украинаға орналастыру Ресей соққысының алғашқы нысанасына айналар еді.

Сондай-ақ «Томагавктардың» саны шектеулі — шамамен 4000 дана, олардың көбі Таяу Шығыстағы операцияларда жұмсалған. Бір зымыранның бағасы — 2-4 млн доллар. Сондықтан АҚШ үшін бұл — саяси шешім ғана емес, қаржылық және стратегиялық есеп.

Қазір көптеген сарапшы «Томагавктардың» берілуін саяси қадам ретінде бағалайды. Бұл — Вашингтонның Киевке қолдау көрсетуге әзір екенін көрсету. Бірақ әскери тұрғыдан алғанда, мұндай шешім соғыстың бағытын түбегейлі өзгерте алмайды. Алайда бірнеше ондаған «Томагавктың» өзі — психологиялық әсері зор фактор. Ресей басшылығы үшін бұл АҚШ-тың стратегиялық еркіндігінің нақты көрінісі болмақ.

Сонда бұл саяси қысым ғана ма?

Егер АҚШ расымен де Украинаға «Томагавк» берсе, бұл Ресей мен АҚШ арасындағы қатынасты қырғи-қабақ соғыс деңгейіне қайта әкелуі мүмкін. Мұндай сценарийде Кремль өзінің әуе қорғанысын күшейтіп, Еуропадағы НАТО объектілерін де жаңа нысана ретінде қарастыруы ықтимал.

Сонымен қатар, бұл шешім халықаралық дипломатияны да әлсіретеді: бейбіт келіссөздерге деген сенім азаяды, ал ядролық қауіп туралы әңгімелер қайта көтеріледі.

«Томагавктарды» Украинаға беру — тек әскери шешім емес. Бұл — геосаяси символ, Вашингтон мен Мәскеудің кімнің әлемдік тәртіпті анықтайтыны туралы күресінің жаңа формасы.

АҚШ үшін бұл — өзінің технологиялық және саяси үстемдігін көрсету жолы. Ресей үшін — өз аумағының қауіпсіздігіне төнген нақты қатер.
Украина үшін — Батыстың нақты қолдауына үміт пен моральдық ресурс.

Бірақ ең бастысы — бұл шешім соғыстың жаңа кезеңін бастау қаупін арттырады. Өйткені әрбір «Томагавк» ұшырылған сайын, дипломатияның бір мүмкіндігі кемиді.

Журналист Ардақ Құлтай